ශුද්ධෝත්තම පාප්වහන්සේ කතෝලික සභාවේ නායකයා වන අතර, ෆ්‍රැන්සිස් පාප් වහන්සේගේ ස්වර්ගස්ථ වීමත් සමඟ ශුද්ධාසනය හිස් වූ කාල පරිච්චේදයකටයි අප මේ එළෙබ තිබෙන්නේ. මෙම කාල පරිච්ඡේදය “සෙදේ වකන්තේ” (Sede Vacante) ලෙස හැඳින්වෙන අතර, එය “හිස් ආසනය” යන ලතින් තේරුම දරයි. මෙම සංක්‍රාන්ති සමයේදී, වතිකානුව සහ සමස්ත කතෝලික සභාවම විශේෂිත ක්‍රියා පටිපාටි මාලාවක් අනුගමනය කරයි.
පාප්වහන්සේගේ ස්වර්ගස්ථ වීම තහවුරු කිරීම සහ වහාම ක්‍රියාත්මක වන පියවර
මරණය තහවුරු කිරීම: සාම්ප්‍රදායිකව, “කැමර්ලෙන්ගෝ” (Camerlengo) නම් ඉහළ පෙළේ වතිකානුවේ කාදිනල්වරයා පාප්වහන්සේගේ මරණය තහවුරු කිරීමේ වගකීම දරයි. අතීතයේදී, කැමර්ලෙන්ගෝවරයා පාප්වහන්සේගේ නළලට රිදී මිටියකින් තුන් වරක් තට්ටු කර, එතුමන්ගේ බව්තීස්ම නාමය අමතා ප්‍රතිචාරයක් නොමැතිදැයි පරීක්ෂා කළේය. වර්තමානයේ මෙය බොහෝ දුරට චාරිත්‍රානුකූල වන අතර, වෛද්‍යවරුන් විසින් වෛද්‍ය ක්‍රම මගින් මරණය තහවුරු කරයි. පාප්වහන්සේගේ පෞද්ගලික දේවස්ථානයේදී මෙම තහවුරු කිරීම සිදු කෙරේ.
ලොවට දැනුම් දීම: මරණය තහවුරු කිරීමෙන් පසු, කැමර්ලෙන්ගෝවරයා රෝමයේ කාදිනල් විකාර්වරයාට (Cardinal Vicar for Rome) සහ කාදිනල් මණ්ඩලයේ ප්‍රධානියාට(Dean of the College of Cardinals) දැනුම් දෙයි. ඉන්පසු වතිකානුව විසින් මාධ්‍ය හරහා ලොවට නිල වශයෙන් දැනුම් දෙනු ලැබේ.
ධීවර මුදුව විනාශ කිරීම: පාප්වහන්සේගේ නිල මුද්‍රාව ලෙස භාවිතා කළ “ධීවර මුදුව” (Fisherman’s Ring) සහ අනෙකුත් නිල මුද්‍රා, එතුමන්ගේ පාලන කාලය අවසන් බව සංකේතවත් කිරීම සඳහා කැමර්ලෙන්ගෝවරයා විසින් විනාශ කරනු ලැබේ හෝ සලකුණු කරනු ලැබේ. මෙය සිදු කරන්නේ, පාප්වහන්සේගේ නමින් තවදුරටත් ලේඛන හෝ නියෝග නිකුත් කළ නොහැකි බවට සහතික වීම සඳහාය.
පාප්වහන්සේගේ කුටි මුද්‍රා තැබීම: පාප්වහන්සේගේ පෞද්ගලික කුටි සහ කාර්යාලය (Papal Apartments) මුද්‍රා තබනු ලැබේ. කෙසේ වෙතත්, පාප්වහන්සේ නිවාඩු සඳහා භාවිතා කළ කැස්ටල් ගන්ඩොල්ෆෝ (Castel Gandolfo) හි කුටි සාමාන්‍යයෙන් මුද්‍රා තබනු නොලබන්නේ එහි වැදගත් ලේඛන නොමැති බැවිනි.
“සෙදේ වකන්තේ” කාලය තුළ පාලනය
“සෙදේ වකන්තේ” කාලය තුළ, එනම් පාප්වහන්සේගේ මරණය සහ නව පාප්වරයෙකු තේරී පත්වීම අතර කාලය තුළ, කතෝලික සභාවේ පාලනය තාවකාලිකව කාදිනල් මණ්ඩලය (College of Cardinals) වෙත පැවරේ.
කෙසේ වෙතත්, මෙම කාලය තුළ කාදිනල් මණ්ඩලයට ගත හැක්කේ සභාවේ දෛනික කටයුතු පවත්වාගෙන යාමට අවශ්‍ය තීරණ පමණි; ප්‍රධාන ප්‍රතිපත්තිමය තීරණ ගැනීමට ඔවුන්ට බලයක් නැත.
කැමර්ලෙන්ගෝ කාදිනල්වරයා සභාවේ භෞතික දේපළ සහ මූල්‍ය කටයුතු කළමනාකරණය කිරීමේ වගකීම දරයි. ඔහු අපෝස්තලික මාලිගය, ලැටරන් මාලිගය සහ කැස්ටල් ගන්ඩොල්ෆෝ හි දෛනික කටයුතු අධීක්ෂණය කරයි.
බොහෝ වතිකානු දෙපාර්තමේන්තු වල ප්‍රධානීන්ගේ තනතුරු “සෙදේ වකන්තේ” කාලය තුළ අහෝසි වේ. කෙසේ වෙතත්, අපෝස්තලික දණ්ඩනයාගාරයේ ප්‍රධානියා වැනි සමහර තනතුරු අඛණ්ඩව පවතී, මන්ද පව් ක්ෂමාව සැමවිටම ලබා දිය යුතු බැවිනි.
මෙම කාලය තුළ වතිකානුවේ රාජ්‍ය ලාංඡනය ද වෙනස් වේ. පාප්වහන්සේගේ තිළිස් කිරුළ වෙනුවට යතුරු දෙකට ඉහළින් කුඩයක් (umbraculum) සහිත විශේෂ ලාංඡනයක් භාවිතා කෙරේ.
අවමංගල්‍ය කටයුතු සහ ශෝක කාලය
ශෝක කාලය : පාප්වහන්සේගේ මරණය ප්‍රකාශයට පත් කළ පසු දින නවයක ශෝක කාලයක් ආරම්භ වේ. මෙය “නොවෙන්ඩියාලේ” (Novemdiales) ලෙස හැඳින්වේ. ඉතාලිය ද සාමාන්‍යයෙන් ජාතික ශෝක කාලයක් ප්‍රකාශයට පත් කරයි.
දේහය මහජන ගෞරවය සඳහා තැන්පත් කිරීම: පාප්වහන්සේගේ දේහය ආශිර්වාද කර, පාප්වහන්සේට නියමිත වස්ත්‍රවලින් සරසා, ශාන්ත පීතර බැසිලිකාවේ මහජන ගෞරවය සඳහා තැන්පත් කරනු ලැබේ. ලොව පුරා නායකයින් ඇතුළු ලක්ෂ සංඛ්‍යාත ජනතාවක් අවසන් ගෞරව දැක්වීමට පැමිණේ. ෆ්‍රැන්සිස් පාප්වහන්සේ විසින් අවමංගල්‍ය චාරිත්‍ර සරල කර ඇති අතර, පෙර මෙන් උස් වේදිකාවක (catafalque) තැන්පත් කිරීම වෙනුවට සරල ලී මිනී පෙට්ටියක තැන්පත් කිරීමට ඉඩ සලසා ඇත.
අවමංගල්‍ය මෙහෙය: පාප්වහන්සේගේ අවමංගල්‍ය උත්සවය සාමාන්‍යයෙන් එතුමන්ගේ ස්වර්ගස්ථ වීමෙන් දින හතරත් හයත් අතර කාලයකදී ශාන්ත පීතර චතුරශ්‍රයේදී පැවැත්වේ. කාදිනල් මණ්ඩලයේ ප්‍රධානියා විසින් මෙම මෙහෙය මෙහෙයවනු ලබයි.
භූමදානය: සාම්ප්‍රදායිකව පාප්වහන්සේලා භූමදානය කරනු ලබන්නේ ශාන්ත පීතර බැසිලිකාව යට පිහිටි වතිකානු ගුහා වලය. කෙසේ වෙතත්, ෆ්‍රැන්සිස් පාප්වහන්සේ ප්‍රකාශ කර ඇත්තේ තමන් රෝමයේ සැන්ටා මරියා මැජියෝරේ බැසිලිකාවේ භූමදානය කිරීමට කැමති බවයි. ෆ්‍රැන්සිස් පාප්වහන්සේ විසින් සංශෝධිත චාරිත්‍රවලට අනුව, අතීතයේ භාවිතා කළ මිනී පෙට්ටි තුන (සයිප්‍රස්, ලෙඩ්, ඕක්) වෙනුවට සරල ලී මිනී පෙට්ටියක් පමණක් භාවිතා කෙරේ. මිනී පෙට්ටිය තුළට, පාප්වහන්සේගේ පාලන කාලයේ ජයග්‍රහණ ලැයිස්තුවක් තඹ බටයක බහා සහ එතුමන්ගේ පාලන කාලයේ එක් එක් වර්ෂය සඳහා නිකුත් කළ තඹ, රිදී සහ රන් කාසි අඩංගු වෙල්වට් මලු තුනක් ද තැන්පත් කරනු ලැබේ.
නව පාප්වරයෙකු තෝරා පත් කර ගැනීම
කාදිනල්වරුන්ගේ මහා සභාව: පාප්වහන්සේගේ භූමදානයෙන් පසුව සහ කොන්ක්ලේව් සමුළුවට පෙර, ලොව පුරා සිටින කාදිනල්වරු රෝමයේදී මහා සභා සඳහා රැස්වේ. මෙහිදී ඔවුන් සභාවේ වත්මන් තත්ත්වය සාකච්ඡා කරන අතර කොන්ක්ලේව් සමුළුව ආරම්භ කළ යුතු දිනය තීරණය කරයි. කාදිනල් මණ්ඩලයේ ප්‍රධානියා මෙම රැස්වීම්වල මුලසුන හොබවයි.
කොන්ක්ලේව් සමුළුව: නව පාප්වරයෙකු තෝරා පත් කර ගැනීමේ අතිශය රහසිගත ක්‍රියාවලිය “කොන්ක්ලේව්” ලෙස හැඳින්වේ. මෙය පාප්වහන්සේගේ භූමදානයෙන් සති දෙක තුනකට පමණ පසුව වතිකානුවේ සිස්ටීන් දේවස්ථානයේදී පැවැත්වේ.
ඡන්ද දායකයින්: වයස අවුරුදු 80 ට අඩු සියලුම කාදිනල්වරුන්ට ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීමේ අයිතිය ඇත.
ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීමේ ක්‍රියාවලිය: කාදිනල්වරු දිවුරුම් දී රහස්‍යභාවය සුරැකීමට පොරොන්දු වෙති. නව පාප්වරයෙකු තේරී පත් වීමට තුනෙන් දෙකක බහුතර ඡන්දයක් අවශ්‍ය වේ. ඡන්ද විමසීම් වට කිහිපයක් පැවැත්වෙන අතර, එක් එක් වටයෙන් පසු ඡන්ද පත්‍රිකා පුළුස්සා දමනු ලැබේ.
දුම් සංඥා: ඡන්ද වටයකින් පසු නව පාප්වරයෙකු තේරී පත් වී නොමැති නම්, ඡන්ද පත්‍රිකා පුළුස්සන විට රසායනික ද්‍රව්‍යයක් එකතු කිරීමෙන් කළු දුමක් නිකුත් කෙරේ. නව පාප්වරයෙකු සාර්ථකව තේරී පත් වූ විට සුදු දුමක් නිකුත් කෙරේ. මෙය සිස්ටීන් දේවස්ථානයේ චිමිනියෙන් පිටතට පෙනෙන අතර, ශාන්ත පීතර චතුරශ්‍රයේ රැස්ව සිටින ජනතාවට සහ ලෝකයට ප්‍රතිඵලය දැන ගැනීමට ඉඩ සලසයි.
නව පාප්වරයා ප්‍රකාශයට පත් කිරීම: සුදු දුමාරය දිස්වීමෙන් පසු, කාදිනල් මණ්ඩලයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ කාදිනල් උපස්ථායකවරයා (Cardinal Protodeacon) ශාන්ත පීතර බැසිලිකාවේ මධ්‍යම සඳළුතලයට පැමිණ “හබේමුස් පාපම්” (“Habemus Papam” – “අපට පාප්වරයෙක් සිටී”) යනුවෙන් ලතින් බසින් ප්‍රකාශ කරයි. ඉන්පසු ඔහු නව පාප්වහන්සේගේ නම සහ එතුමන් තෝරාගත් පාප් නාමය (papal name) ප්‍රකාශයට පත් කරයි.
පළමු ආශිර්වාදය: අනතුරුව, නව පාප්වහන්සේ සඳළුතලයට පැමිණ රෝම නගරයට සහ මුළු ලෝකයටම සිය පළමු අපෝස්තලික ආශිර්වාදය ලබා දෙයි.
